NAUKA JĘZYKA OBCEGO ZA POMOCĄ GIER W PRZYPADKU DZIECI I MŁODZIEŻY Z ZABURZENIAMI ROZWOJOWYMI ZE SPEKTRUM AUTYZMU I ZESPOŁEM ASPERGERA
Czy karciane i planszowe gry edukacyjne do nauki języków obcych: angielskiego, niemieckiego, hiszpańskiego, francuskiego czy włoskiego mogą być wykorzystywane w pracy z dziećmi ze spektrum zaburzeń autystycznych lub niepełnosprawnością intelektualną?
Jako że spektrum autyzmu przebiega u każdego młodego człowieka w sposób indywidualny w sferze komunikacji, kontaktów społecznych i zainteresowań, nauczanie języka obcego może wymagać od nauczyciela lub rodzica wykorzystania różnorodnych technik uzależnionych od konkretnych uwarunkowań intelektualnych, stopnia rozwoju i możliwości poznawczych dziecka. W tym kontekście gry i zabawy mogą skutecznie ułatwić dostosowanie ustandaryzowanej ścieżki kształcenia typowo szkolnego do indywidualnych predyspozycji i potrzeb dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, zespołem Aspergera bądź deficytami rozwojowymi. Odpowiednie dobranie gier i wzmocnienie konkretnych aspektów ich użycia w procesie edukacyjnym pomoże wykorzystać ich cenne właściwości terapeutyczne, które ułatwią dziecku przebieg nauki języka oraz wpłyną pozytywnie na proces łagodzenia i eliminowania objawów autyzmu.
Sfery aktywności wykorzystywane w grach edukacyjnych do nauki języków obcych mogące oddziaływać terapeutycznie na dzieci ze spektrum autyzmu:
Większość gier do nauki języka opisywanych na niniejszej stronie w mniejszym lub większym stopniu opiera się na wspólnej zabawie bazującej na współdziałaniu, przyjaznej rywalizacji, interakcjach werbalnych i wzrokowych oraz podejmowaniu działań i uczestniczeniu w zdarzeniach niejednokrotnie dostarczających graczom emocji.
Korzystanie z gier językowych, pod warunkiem odpowiedniego dopasowania poziomu trudności językowej, umożliwi więc dziecku ćwiczenie następujących umiejętności:
- przełamywania trudności w uczestniczeniu we wspólnych zabawach,
- rozwijania zdolności społecznych typowych dla zwykłej komunikacji,
- nawiązywania relacji interpersonalnych,
- rozeznawania stanu emocjonalnego innych uczestników zabawy,
- wytrwałości w podejmowaniu wymiany konwersacyjnej,
- trenowania ekspresji językowej,
- utrzymywania kontaktu wzrokowego,
- ćwiczenia koncentracji uwagi.
Niektóre formy gier i zabaw językowych będą ponadto skutecznie kształciły umiejętność odgrywania ról. Przykładem mogą tu być różne gry sytuacyjne, między innymi wykorzystujące jako jedną z rozgrywek zabawę w sklep (np. My Shopping List), w lekarza (How are you?) czy w odgrywanie prostych scenek (Super Bis, Let’s Role-Play).
Gry do nauki języka a szczególne predyspozycje osób ze spektrum autyzmu
Istotnym argumentem przemawiającym za posługiwaniem się grami w pracy z dziećmi autystycznymi i potwierdzającym zasadność zastosowania takiej metody edukacyjnej jest fakt, że skuteczności dydaktycznej gier sprzyjają naturalne predyspozycje dzieci związane ze spektrum autyzmu takie jak spostrzegawczość, skrupulatność, perfekcjonizm, logiczne podejście do zadań, ponadprzeciętna łatwość zapamiętywania słówek bądź całych fraz czy duże umiejętności naśladowcze w sferze fonetycznej.
Obrazy, wyrazy, pojęcia dosłowne
Gry edukacyjne sprawdzą się również dlatego, że w intensywnie operują obrazami (karty obrazkowe, fiszki, plansze), na które osoby ze spektrum autyzmu w swoisty sposób są wyczulone, a także – zwłaszcza w grach na niższych poziomach trudności (A1 – A2) – pojedynczymi wyrazami lub krótkimi prostymi zdaniami zbudowanymi z pojęć dosłownych i często skojarzonymi z ilustracjami i zdjęciami. Wizualizacja słówek oraz obfitość konkretnych i precyzyjnych znaczeń będą więc przyciągały uwagę uczniów i motywowały do skupienia. Przykładami takich gier są Picture Bingo, Adjectifs & Opposites, The Animal Kingdom, Who’s Who?, czyThe Busy Day Dominoes.
Matematyka, przyroda, środowisko naturalne, wiedza ścisła…
W przypadku nierzadkich u dzieci ze spektrum autyzmu i zespołem Aspergera zainteresowań ścisłych i przyrodniczych bardzo przydatne i skuteczne mogą okazać się gry takie jak: The Great Game of Numbers (odpowiednia dla dzieci ze skłonnościami matematycznymi), The Animal Kingdom (przybliżająca nazwy zwierząt z elementami ich klasyfikacji i wiedzy o środowisku życia), Play for the Planet (szeregująca rodzaje surowców i odpadów), Around the City (poświęcona infrastrukturze miejskiej, środkom transportu oraz bezpieczeństwu na drodze) czy English Championship (odpytująca z wiedzy encyklopedycznej z zakresu geografii, cywilizacji i nauk przyrodniczych).
Kategoryzacja
Jeżeli dzieci wykazują skłonność do kategoryzacji, można wykorzystać szereg gier proponujących formę zabawy w porządkowanie słówek według działów, kategorii tematycznych bądź innych swoistych cech. Ćwiczenia takie proponowane są w grach Picture Bingo, Bis English, Pack Your Bag, The Animal Kingdom czy My Shopping List.
Logika, myślenie analityczne, pamięć, spostrzegawczość
Osobom autystycznym dużo satysfakcji z zabawy oraz korzyści językowych powinny przynieść także rozgrywki wymagające skupienia, obserwacji, zapamiętywania, analizowania i logicznego rozumowania, na przykład proponowane przez gry Preposition Island, Who’s who?, English Paperchase, Famous People from the English-speaking world, czy What is it?
Zmierzmy się z… emocjami.
Szczególnie ciekawym ćwiczeniem dla nieco starszych dzieci, choć niewątpliwie bardzo dużym wyzwaniem z punktu widzenia zaburzeń autystycznych, może być praca z grą The Emotions Game koncentrującą się na opisywaniu zdarzeń, odczuć i zachowań w konwencji odpowiedzi na pytania: Jak poczułbyś się? Co zrobiłbyś?, Co robię w sytuacji, gdy…?. Zadaniem graczy jest opowiadanie o tym, jak reagują na dane sytuacje i jakie odczucia one w nich wywołują, oraz odgadywanie potencjalnych reakcji i emocji współgraczy w obliczu różnych hipotetycznych okoliczności. Z całą pewnością zabawa taka ze względu na deficyty wynikające ze spektrum zaburzeń autystycznych związane z rozpoznaniem stanów emocjonalnych innych osób, nazywaniem emocji i opowiadaniem o nich będzie stanowiła doświadczenie skomplikowane i obarczone wieloma barierami (często w sporym zakresie niewykonalne). Z drugiej strony jednak będzie okazją do zmierzenia się z materią, której osoby ze spektrum autyzmu nie rozeznają w sposób intuicyjny, a przy okazji okolicznością sprzyjającą kategoryzacji pojęć i mechanizmów sfery emocjonalnej oraz ich rozumowemu przyswojeniu. W kontekście językowym z kolei posłuży zapoznaniu się ze specyficznym słownictwem obcojęzycznym opisującym odczucia.
Konkluzja
O ile granie w gry edukacyjne do nauki języka samo w sobie nie jest metodą terapii autyzmu, to może mieć ono pozytywny wpływ na osoby cechujące się takim spektrum zaburzeń rozwojowych. Wpierając strategie pracy odpowiednio dopasowane do wieku osoby i jej możliwości mogą, obok skutecznej nauki języka obcego, przyczyniać się do niwelowania deficytów oraz trudności w kontaktach społecznych i nawiązywaniu relacji interpersonalnych.
*W powyższym zestawieniu przedstawione zostały przykłady gier służących do nauki języka angielskiego. Ich odpowiedniki w językach niemieckim, hiszpańskim, francuskim i włoskim znaleźć można na niniejszej stronie w dziale Zobacz gry językowe oraz na stronie ettoi.pl.
